لزوم تایید دادههای دستگاههای سل کانتر به وسیله روشهای دستی (گسترش و میکروهماتوکریت)

 با افزایش روز افزون استفاده از دستگاههای سل کانتر خودکار برای شمارش سلولهای خونی اطلاعات علمی از وضعیت خونی بدن حیوان در زمان بسیار اندکی در اختیار کلینیسین دامپزشکی قرار می‌گیرد. همین باعث صرفه‌جویی در زمان گشته و باعث شده که گرایش و اعتماد همکاران دامپزشک برای استفاده از این دستگاه پیشرفته به صورت روز افزون افزایش یابد. امّا آیا نتایج گزارش شده از این دستگاهها را می‌بایست کاملاً پذیرا بود و به آنها اعتماد مطلق نمود؟به نظر این چنین نمی رسد، حتی گران قیمت ترین این دستگاهها مثل تمام دستگاه ‌های ساخت دست بشر دارای خطا ها و ضعف هایی می‌باشد. ما در کلینیک روشی ابداع کردیم که در عرض کمتر از 5 دقیقه داده ‌های دستگاه سل کانتر را تایید و یا تکذیب می‌کنیم .این به ما کمک می‌کند تا با اطمینان خاطر بیشتری به صحت داده ‌های دستگاه به درمان بیماران بپردازیم. وسایل:در اکثر مراکز آزمایشگاهی رسم بر این است که در کنار داده ‌های سل کانتر یک گسترش نیز برای انجام تفریقی سلولی ‌های سفید خونی یا همان به اصطلاح Diff تهیه می‌شود. از همین گسترش و تهیه خونی لوله میکروهماتوکریت می‌توان به اطلاعات زیادی دست پیدا کرد و داده ‌های سل کانتر را تایید و یا تکذیب نمود. تایید صحت گزارش هماتوکریت و RBC: در بسیاری از موارد که باعث افزایش اندازه پلاکتهای( مگا کاریوسیت) و یا ترومبوسیتوز می‌شود، اندازه پلاکتها به نزدیکی گلبولهای قرمز رسیده و می‌تواند در شمارش گلبولهای قرمز اشکال ایجاد نماید و دستگاه انها را به جای گلبول قرمز بشمارد. بنابر این با تهیه یک لوله میکروهماتوکریت از نمونه خون و سانتریفیوژ کردن آن به مدت 3 دقیقه می‌توان هماتوکریت دستگاه را با PCV میکرو هماتوکریت مقایسه نمود، معمولاً داده ‌های این 2 نمونه نمی بایست بیش از 3% با هم تفاوت داشته باشند، از طرف دیگر اگر دستگاه آنمی گزارش نماید، قسمت رنگ پریده داخلی داشته باشند. همچنین در قسمت بدنه گسترش تهیه شده از خون حیوان آنمیک دانسیته زیادی نداشته و نور میکروسکوپ بسیار پر نور تر به چشم اپراتور برخورد می‌کند.اگر سل کانتر تعداد RBC را بسیار کم گزارش کند احتمال وجود اشتباه در شمارش به خاطر به هم چسبندگی گلوبولها (Agglutination ) در اثر انمی های همولیتیک به وسطه ایمنی می باشد.در این حالت دستگاه تعدادی از گلبولهای به هم چسبیده قرمز را یک عدد می خواند.در این موارد وجود به هم چسبندگی و یا اسفریوسیت ها بر روی گسترش میتواند ما را کمک نماید تا علت پایین گزارش دادن دستگاه را متوجه شویم. تایید MCHC و MCV: هرگونه گزارش بالا یا پایین رفتن این پارامترها توسط دستگاه لزوماً می‌بایست تعداد زیادی از سلولهای RBC را تحت تأثیر قرار داده باشد، به عنوان مثال ممکن است حیوان آنمیک باشد و دستگاه نیزMCHC را در محدوده طبیعی نشان دهد امّا با نگاه گسترش تعداد قابل توجهی از حجمشان را قسمت رنگ پریده اشغال کرده باشد، با دیدن این حالت به هیپوکروما زی زود هنگام پی می بریم بدون اینکه دستگاه آن را گزارش کرده باشد، همچنین در بعضی موارد جبرانی بودن خون تعداد سلولهای پلی کروماتوفیلی به تعدادی نسبت که باعث تغییر در داده ‌های دستگاه شودنمی رسند و دستگاه MCV را نیز درمحدوده طبیعی گزارش می‌نماید. امّا با نگاه به گسترش و دیدن پلی کروماتوفیل ‌ها می‌توان به وجود پاسخ مغز استخوان تا حدودی پی برد. به هم چسبندگی گلبولهای قرمز می تواند باعث بالا رفتن غیر طبیعی میزان MCV شود. در این موارد وجود به هم چسبندگی بر روی گسترش میتواند ما را کمک نماید تا علت بالا گزارش دادن این پارامتر توسط سل کانتر شویم. تایید شمارش WBC : برای این کار قسمت تک لایه گسترش می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد . اگر دستگاه لوکوسیتوز اعلام کند به راحتی تعداد زیادی لکوسیت بر روی گسترش قابل دیدن است و اگر لوکوپنی اعلام کند تعداد بسیار کمی لوکوسیت ب رروی گسترش مشاهده میشود. اصولاً تراکم گلبول ‌های سفید در قسمت تک لایه می‌تواند تایید کننده داده‌های دستگاه باشد یعنی هر چه تراکم WBC ‌ها بیشتر باشد می‌بایست تعداد گزارش شده توسط دستگاه نیز می بیست زیادتر باشد. اگر سل کانتر 75 درصد نوتروفیل اعلام کرده، می‌بایست 3 عدد از هر 4 عدد گلبول سفید نوتروفیل باشد. اگر دستگاه سل کانتر 10 درصد میزان لنفوسیتها را اعلام کرده می‌بایست 1 عدد ازهر 10 گلبول سفید لنفوسیت باشد. اگر دستگاه شمارنده ائوزینوفیلی اعلام کرده باشد می‌بایست به روی گسترش به راحتی ائوزینوفیل ‌ها دیده شوند. اگر دستگاه لنفوپنی اعلام کرده باشد می‌بایست به روی گسترش لنفوسیت به سختی پیدا می‌شود .معمولا اکر تعداد لوکوسیت ها زیاد شوند میزان بافی کوت در میکرو هماتوکریت نیز افزایش پیدا میکند. برای تخمین میزان تقریبی گلبولهای سفید از روی گسترش می‌توان با لنز 10 تعداد لکوسیتها را در 10 فیلد شمرد، سپس تعداد WBC ‌های شمرده شده را تقسیم بر 10 کرد و حال عدد به دست امده را را ضربدر 150-100 نمود. با عدسی 40 و 20 نیز به همین صورت می‌توان محاسبه نمود ولی عدد حاصل را می‌بایست به ترتیب در400 و 2000 ضرب نمود. فرمول زیر برای لنز 10 و فرمول دومی برای لنز 40 می باشد: تایید شمارش پلاکتها: دستگاههای سل کانتر در شمارش پلاکتها بسیار ضعیف هستند و معمولاً در گربه ‌ها به خاطر خاصیت چسبندگی یا Clumping پلاکتها با همدیگر اندازه آنها می‌تواند بزرگ شود و دستگاه آنها را اشتباهاً به جای RBC شمرده و میزان پلاکتها را کمتر از حد طبیعی گزارش نماید. بنابر این در هر زمانی که دستگاه میزان پلاکتها را کمتر از حد طبیعی گزارش نماید می‌بایست شک کلینیسین به اشکال دستگاه معطوف باشد .با بررسی گسترش این داده را می توان تایید و یا تکذیب کرد. برای این کار می‌بایست در قسمتهای تک لایه و پر مانند گسترش به دنبال به هم چسبندگی و یا دسته ‌های پلاکت بگردیم که اگر وجود داشت داده ‌های دستگاه قابل اطمینان نبوده و می‌بایست یکبار دیگر نمونه گیری انجام گیرد. در صورت عدم وجود چسبندگی یا دسته ‌های پلاکت می‌بایست حداقل 10-8 پلاکت به ازای هر فیلد 100 روغنی در قسمت تک لایه گسترش دیده شود، اگر دیده نشد آنگاه می‌توان تا حدودی به ترومبوسیتوپنی گزارش شده توسط دستگاه اطمینان نمود. کمتر بودن تعداد پلاکتها از 3 عدد در زیر عدسی 100 روغنی نشان دهنده کاهش چشمگیر و وجود 25-40 عدد پلاکت نشان دهنده افزایش تعداد پلاکتها در خون خواهد بود. میانگین تعداد پلاکتها در 10 فیلد لنز 100 امرسیون را اگر در 20000 ضرب کنیم میزان تقریبی پلاکتها در هر میکرولیتر از خون بدست می‌آید.  نتیجه گیری : استفاده از دستگاه های سل کانتر در بسیاری از موارد به دامپزشک اطلاعات ارزشمندی را در زمان بسیار کمی قرار میدهند.اما در بعضی از موارد این دستگاه ها می توانند خطاهایی داشته باشند و دامپزشک را در تشخیص گمراه می کنند.هر گاه دستگاه مورد غیر طبیعی را گزارش نمود بهتر است با رجوع به روشهای دستی مثل تهیه گسترش و میکروهماتوکریت با روش های بالا از صحت داده های دستگاه مطمئن شد تا تشخیص اشتباه انجام نگیرد.